Ατομική φιλοδοξία και κοινό όφελος

Ο Τζων Φορμπς Νας το 2006

Ο ιδιοφυής Τζον Νας, σε ηλικία μόλις 22 ετών, τόλμησε μέσω της θεωρίας των παιγνίων να αμφισβητήσει την οικονομική ορθοδοξία τουλάχιστον τριών αιώνων. Να ανατρέψει τις βεβαιότητες για την ικανότητα της αγοράς να αυτορρυθμίζεται. Το προσωπικό συμφέρον και ο ανταγωνισμός δεν είναι οι μόνες κινητήριες δυνάμεις του συστήματος, είπε ο Νας, βγάζοντας τη γλώσσα στον Ανταμ Σμιθ. Υπάρχει πράγματι πάντα ένα σημείο ισορροπίας των ατομικών επιλογών. Αλλά αυτή η ισορροπία δεν σημαίνει απαραίτητα βελτίωση της θέσης όλων. Αντιθέτως, μπορεί να έχει καταστρεπτικές επιπτώσεις σε όλους.

Γι’ αυτήν τη βασική του σκέψη, διατυπωμένη το 1949, ο Νας τιμήθηκε με Νόμπελ το 1994 (ένας συμβολικός αναριθμητισμός). Προηγήθηκαν 4 σκοτεινές δεκαετίες. Τις δύο τελευταίες, ο Νας ήταν απλώς «το φάντασμα του Πρίνστον». Τις δύο πρώτες, βυθίστηκε στη σχιζοφρένεια και όπως ο ίδιος περιγράφει, «άρχισε να βλέπει παντού κρυπτοκομμουνιστές και να πιστεύει ότι είναι ένας άνθρωπος εξαιρετικής θρησκευτικής σπουδαιότητας». Αυτή την κατάσταση περιγράφει εκτενώς και η ταινία «Ένας υπέροχος άνθρωπος», με πρωταγωνιστή τον Ράσελ Κρόου.

Η σκηνή στο μπαρ με την ξανθιά και τις μελαχρινές φίλες της είναι ίσως η πιο χαρακτηριστική της ταινίας: σε ένα μπαρ βρίσκονται τέσσερις φίλοι που διασκεδάζουν, ενώ ο Νας είναι απορροφημένος με τη δουλειά του. Η πόρτα ανοίγει και μπαίνουν πέντε κοπέλες, μια εντυπωσιακή ξανθιά και τέσσερις μελαχρινές. Οι τέσσερις φίλοι γοητεύονται από την ξανθιά και προκαλούν ο ένας τον άλλο για το ποιος θα καταφέρει να την κατακτήσει. Ο Νας όμως κάνει την εξής παρατήρηση: «Αν προσπαθήσετε όλοι να κατακτήσετε την ξανθιά, θα ακυρώσετε αμοιβαία τις προσπάθειές σας και στη συνέχεια, όταν θα συμβιβαστείτε με τις μελαχρινές, εκείνες θα σας απορρίψουν, γιατί καμιά γυναίκα δεν θέλει να αποτελεί τη δεύτερη επιλογή. Ο μοναδικός τρόπος για να κερδίσετε είναι να δοκιμάσει καθένας με μια μελαχρινή και κανένας με την ξανθιά».

Αυτή η ιστορία, παρ’ όλο που πλάστηκε στο μυαλό των σεναριογράφων της ταινίας και όχι του ίδιου του Νας, μας διδάσκει ότι το καλύτερο σύστημα δεν είναι πάντα αυτό στο οποίο καθένας αγωνίζεται για το ατομικό συμφέρον του.

 

Απολαύστε τη σκηνή αυτή:

 

Διαβάστε περισσότερα: A Beautiful Mind και τα μυαλά στα κάγκελα,  Ο Τζον Νας μιλάει στον Θανάση Λάλα