Δευτέρα 6 Ιουνίου 2016

Η Μικρασιατική Εκστρατεία

Η συνθήκη του Νεϊγύ

Η συνθήκη του Νεϊγύ, που υπογράφεται την 27η Νοεμβρίου 1919 στο ομώνυμο βιομηχανικό προάστιο της γαλλικής πρωτεύουσας, στα βόρεια του Παρισιού, αφορά τον διακανονισμό των διαφορών ανάμεσα σ’ όλους τους νικητές συμμάχους απ’ τη μία και τους Βούλγαρους μόνο απ’ τη μεριά των ηττημένων, απ’ την άλλη. Για την Ελλάδα αυτή η συνθήκη είναι εξαιρετικά κρίσιμη. […]

Διά της συνθήκης του Νεϊγύ, λοιπόν, η Βουλγαρία παραιτείται των βλέψεων και συμφερόντων της σ’ ολόκληρη τη Θράκη, ανατολική και δυτική, περί της τύχης της οποίας θα αποφασίσουν οι νικητές σύμμαχοι και όχι οι ηττημένοι Βούλγαροι ή οι ηττημένοι Τούρκοι. Ειδικότερα η Ελλάδα, διά του Βενιζέλου, αποχτά την κυριότητα όλων των εδαφών της Θράκης που ανήκαν πριν στους Βουλγάρους κι όπου υπήρχε ισχυρό βουλγαρικό στοιχείο ανάμεικτο με ελληνικό και τουρκικό. Όσο για τα εδάφη της Θράκης που κατείχε η Τουρκία κι όπου το τουρκικό στοιχείο ήταν ισχυρότερο, το πράγμα αφέθηκε να κανονιστεί αργότερα. Προς το παρόν πάντως έφυγαν απ’ τη μέση οι Βούλγαροι και απόμειναν μόνο δύο για να μαλώνουν, πράγμα που είναι μια μεγάλη πρόοδος όσον αφορά τούτη την άκρως μπερδεμένη τότε εθνολογικά περιοχή, που θα «αποβουλγαριστεί» μόνο μετά τον διακανονισμό των συνόρων, όταν οι Βούλγαροι που ζούσαν εκεί θ’ αρχίσουν να μεταναστεύουν στα κυρίως ειπείν βουλγαρικά εδάφη για να νοιώθουν ασφαλέστεροι, ενώ οι πολλοί Έλληνες των ισχυρών ελληνικών παροικιών της Βουλγαρίας, θα αρχίσουν κι αυτοί να μεταναστεύουν στην κυρίως ειπείν Ελλάδα, για τους ίδιους λόγους.

Όμως, δεν έπραξαν ομοίως ούτε οι Τούρκοι των ελληνικών περιοχών, ούτε οι Έλληνες των τουρκικών περιοχών. Δηλαδή, δεν κινήθηκαν αυτόματα απ’ την άλλη μεριά των συνόρων, όπως γίνεται πάρα πολύ συχνά όταν τα σύνορα αλλάζουν. Εκτός του ότι το μπέρδεμα ανάμεσα στους δυο λαούς ήταν πάρα πολύ μεγάλο, οι οικισμοί των δύο εθνοτήτων ήταν τόσο πολυάνθρωποι, που θα εμποδιστεί αυτόματα η αυτόματη κίνηση των λαών απ’ τη μία ή την άλλη μεριά των συνόρων, όταν δημιουργηθούν εθνικά κράτη επί των εδαφών που ανήκαν στη διαλυμένη Οθωμανική Αυτοκρατορία. Το περίφημο «ανατολικό ζήτημα» που σημαίνει, σε τελική ανάλυση, ποια και πόσα απ’ τα εδάφη της πρώην Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ανήκουν σ’ αυτήν ή την άλλη εθνότητα που διεκδικεί τη δημιουργία ανεξάρτητου εθνικού κράτους, δε λύθηκε ποτέ με τρόπο ικανοποιητικό, όχι μόνο στα Βαλκάνια αλλά και στη Μέση Ανατολή, κυρίως σ’ αυτήν. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει πως και η Μέση Ανατολή ήταν έδαφος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που, άλλωστε, έφτανε μέχρι το Μαρόκο προς δυσμάς της βόρειας αφρικανικής ακτής.

Οι Έλληνες στη Σμύρνη

Ενώ οι Βούλγαροι ησυχάζουν μετά την υπογραφή της συνθήκης του Νεϊγύ, οι Τούρκοι, που δεν έχουν υπογράψει προς το παρόν καμιά συνθήκη, προσπαθούν να περισώσουν την Ανατολική Θράκη. Αλλά ο Βενιζέλος παίρνει την άδεια απ’ τους συμμάχους και συντρίβει το κίνημα του συνταγματάρχη Τζαφέρ Ταγιάρ στη Θράκη, με έναν ταχύτατο ελιγμό του ελληνικού στρατού.

Την ίδια εποχή, ο Βενιζέλος καλείται απ’ τους συμμάχους να τους βοηθήσει να συντρίψουν τους μπολσεβίκους στη Ρωσία, κι αυτός στέλνει ένα εκστρατευτικό σώμα στην Κριμαία, έτσι συμβολικά, προκειμένου να πάρει την άδεια των συμμάχων (τίποτα δε γίνεται χωρίς την άδεια των συμμάχων σ’ αυτή την «υπερήφανη και κυρίαρχη χώρα») να προελάσουν οι Έλληνες και να καταλάβουν ολόκληρη την τουρκική Θράκη, πράγμα που γίνεται αμέσως. Κι έτσι το ελληνικό κράτος επεκτείνεται πρόσκαιρα μέχρι τις παρυφές της Κωνσταντινούπολης η οποία, σημειωτέον, παραμένει υπό συμμαχικήν κατοχήν, πράγμα που ευκολύνει πολύ την κατάσταση για τους Έλληνες, που δεν έκαναν ακόμα δική τους τη «δική τους» Πόλη.

Όμως, αντί για την Πόλη, οι Άγγλοι μόνο απ’ τους συμμάχους και όχι οι Γάλλοι και οι Ιταλοί που έχουν σοβαρές αντιρρήσεις γιατί μυρίζονται το κόλπο των Άγγλων για την προστασία των πετρελαίων της Μέσης Ανατολής, στρέφουν τους Έλληνες προς τη Σμύρνη. Κι έτσι, τον Μάιο του 1920 τα ελληνικά στρατεύματα αποβιβάζονται στη Σμύρνη και αρχίζουν να καταδιώκουν τους Τούρκους. Είναι το πρελούντιο της μικρασιατικής εκστρατείας που την αρχίζει ο Βενιζέλος για να την οδηγήσουν στην καταστροφή οι αντίπαλοί του. Αλλά μάλλον στην καταστροφή θα την οδηγούσε και ο Βενιζέλος αν έμενε στην εξουσία. Την πρώτη και μόνη φορά που άκουσε τους Άγγλους και όχι τους φίλους του τους Γάλλους, την πάτησε αγρίως και έμπλεξε την Ελλάδα στην πιο μεγάλη περιπέτεια της νεότερης ιστορίας της.

Και ενώ οι Έλληνες προελαύνουν στα ενδότερα της Μικράς Ασίας ως εντολοδόχοι των συμμάχων, ο Κεμάλ Ατατούρκ (πατέρας των Τούρκων σημαίνει το Ατατούρκ) κηρύσσει έκπτωτο τον Σουλτάνο και δρα ανεξάρτητα απ’ αυτόν. Ο Κεμάλ, μια πραγματική στρατιωτική και πολιτική μεγαλοφυΐα επί διεθνούς επιπέδου, θα κηρύξει τη δημοκρατία στην Τουρκία αργότερα, μετά την μικρασιατική καταστροφή, το 1923. Ο τελευταίος Σουλτάνος Μωάμεθ (Μεχμέτ) ΣΤ', μόνο τότε θα βάλει την τελεία στο τελευταίο κεφάλαιο της ιστορίας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που αυτόν τον καιρό είναι μια αυτοκρατορία εντελώς της πλάκας.

Ο Κεμάλ δεν επιδιώκει να διώξει μόνο τους Έλληνες απ’ την περιοχή της Σμύρνης αλλά και τους Γάλλους απ’ τη Συρία και τους συμμάχους απ’ την Κωνσταντινούπολη. Για να πετύχει τα μεγάλα του σχέδια τούτος ο δαιμόνιος άνθρωπος, συνεννοείται με τους μπολσεβίκους, που του επιτρέπουν να πάρει τον οπλισμό που άφησαν στις τουρκικές περιοχές του Καυκάσου οι Ρώσοι, όταν έφυγαν από κει μετά την Οχτωβριανή Επανάσταση.

Ο Βενιζέλος δεν καταλαβαίνει πως ο Κεμάλ είναι τώρα ο πραγματικός κίνδυνος και όχι ο ξεδοντιασμένος Σουλτάνος, και αντί να διατάξει υποχώρηση, διατάσσει προέλαση των ελληνικών στρατευμάτων προς τη Νικομήδεια. Η πολιτική ιδιοφυία του Βενιζέλου κοντά σ’ αυτήν του Κεμάλ μοιάζει δεύτερης ποιότητας.

Η συνθήκη των Σεβρών

Η πιο σπουδαία για τα εθνικά της συμφέροντα και η πιο κρίσιμη για το μέλλον της χώρας διεθνής συνθήκη που υπέγραψε ποτέ η Ελλάδα είναι αυτή των Σεβρών. Την 28η Ιουλίου 1920, και ενώ τα ελληνικά στρατεύματα καταδιώκουν ήδη τους Τούρκους στην περιοχή της Σμύρνης, ο Βενιζέλος, από θέσεως καταφανούς ισχύος, υπογράφει στο δημαρχείο του προαστίου των Παρισίων Σεβρ συνθήκη διακανονισμού των εδαφικών διαφορών με την Τουρκία του Σουλτάνου, γιατί ο Κεμάλ δεν έχει μπει ακόμα στο παιχνίδι. […] Ο Κεμάλ παραφυλάει και ο Βενιζέλος ζητάει τη συντριβή του απ’ τους συμμάχους, γιατί ξέρει τι τον περιμένει με έναν τέτοιο αντίπαλο.

Αλλά είναι αργά πια. Το κεμαλικό κίνημα των Νεοτούρκων φουντώνει και κυριαρχεί στην Τουρκία. Στο πρόσωπο του Κεμάλ όλοι χαιρετίζουν έναν πραγματικό σωτήρα του κέντρου της πάλαι ποτέ κραταιάς Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που είχε κι αυτή την τύχη όλων των αυτοκρατοριών. Έγινε κουρνιαχτός.

Προς το παρόν όμως, και ερήμην του Κεμάλ, οι Έλληνες πετυχαίνουν στο Σεβρ τα εξής εκπληκτικά:

1) Να παραχωρηθεί στην Ελλάδα ολόκληρη η Θράκη, ανατολική και δυτική, των νήσων Ίμβρου και Τενέδου συμπεριλαμβανομένων.

2) Να μείνει μεν η περιοχή της Σμύρνης υπό την ονομαστική επικυριαρχία του Σουλτάνου αλλά με Έλληνα αρμοστή, που θα ενεργεί ως εντολοδόχος των συμμάχων.

3) Μετά από πέντε χρόνια, και ύστερα από δημοψήφισμα, η περιοχή της Σμύρνης θα μπορούσε να ενσωματωθεί στην Ελλάδα, αν το δημοψήφισμα ήταν θετικό υπέρ αυτής, πράγμα που ήταν απόλυτα βέβαιο.

4) Οι Ιταλοί σύμμαχοι συμφώνησαν να δώσουν στην Ελλάδα τα Δωδεκάνησα εκτός απ’ τη Ρόδο και το Καστελλόριζο. Αν όμως και οι Άγγλοι έδιναν στην Ελλάδα την Κύπρο, τότε οι Ιταλοί θα έδιναν στην Ελλάδα κι αυτά τα νησιά.

5) Η Βουλγαρία παραιτείται οριστικά και τελεσίδικα παντός δικαιώματός της στη δυτική Θράκη.

6) Η Ελλάδα θα μετείχε της επιτροπής που θα ήλεγχε την ελευθερία της ναυσιπλοΐας στα Στενά και θα φρόντιζε για την ουδερότητά τους.

7) Η τύχη της Κωνσταντινούπολης, που συνεχίζει να βρίσκεται υπό συμμαχικήν κατοχήν, θα καθοριζόταν αργότερα, με χωριστή συνθήκη.

Η συνθήκη των Σεβρών είναι τόσο ευνοϊκή για τους Έλληνες, παρά την περί την Κωνσταντινούπολη εκκρεμότητα, που δε μοιάζει αληθινή. […]


Η απόπειρα δολοφονίας του Βενιζέλου

Την 30ή Ιουλίου 1920, δυο μόλις μέρες μετά την υπογραφή της συνθήκης των Σεβρών που τον ανεβάζει στον κολοφώνα της δόξας του, ο Βενιζέλος ξεκινάει απ’ το Παρίσι για την Αθήνα, θριαμβευτής και τροπαιούχος για όσα εκπληχτικά πέτυχε διαπραγματευόμενος σκληρά με σκληρούς συμμάχους και με ακόμα πιο σκληρούς εχθρούς. Πάει στο σταθμό της Λυών του Παρισιού για να επιβιβαστεί στο τρένο που τον περιμένει αλλά δυο τραμπούκοι του γνωστού και παλιού ελληνικού παρακράτους βγάζουν τις κουμπούρες τους και τον πυροβολούν. Ο Βενιζέλος πέφτει αιμόφυρτος αλλά όχι σοβαρά τραυματισμένος. Περισσότερο θα τραυματιστεί το κύρος της Ελλάδας, που άλλη μια φορά δείχνεται ανίκανη να εκμεταλλευτεί τις επιτυχίες της. Κανείς δε μοιάζει να έχει εθνική συνείδηση σ’ αυτόν τον τόπο, όπου όλοι βαφτίζουν εθνικό το κομματικό, και τελικά το προσωπικό τους συμφέρον.

Οι παλικαράδες είναι δυο απότακτοι αξιωματικοί του ενδόξου κατά τα άλλα αλλά τόσο αδόξου στις βρωμιές του, ελληνικού στρατού, απ' αυτούς που είχε διώξει ο Βενιζέλος κατά την εκκαθάριση μετά την επιστροφή του απ’ το ελληνικό κράτος της Θεσσαλονίκης στο πολύ ελληνικό κράτος της Αθήνας, πρωτεύουσας του κράτους των νεοβαρβάρων που επιμένουν σώνει και καλά να αυτοαποκαλούνται Έλληνες μόνο και μόνο γιατί μιλούν ελληνικά και γιατί είναι χριστιανοί ορθόδοξοι μεν, ελάχιστα χριστιανοί δε κατ’ ουσίαν και κατά βάσιν.

Αφού τον γιάτρεψαν οι φίλοι του οι Γάλλοι, ο τραυματίας Βενιζέλος έρχεται τελικά στην Ελλάδα, […] Εν πάση περιπτώσει, η Βουλή ανακηρύσσει τον Βενιζέλο, όπως έχει χρέος, «άξιον της Ελλάδος, ευεργέτην και σωτήρα της πατρίδος». Και ο Βενιζέλος διαλύει τη Βουλή και προκηρύσσει εκλογές για την 25η Οκτωβρίου 1920, προκειμένου να παρακάμψει τις δυσκολίες που του δημιουργεί συνεχώς η Ηνωμένη Αντιπολίτευσις, όπως λέγονται τώρα τα συσπειρωμένα αντιβενιζελικά και φιλοβασιλικά κόμματα.

Όμως, πάνω κει, την 12η Οκτωβρίου 1920, δεκατρείς μόνο μέρες πριν απ’ τις εκλογές, ο πρίγκιπας Αλέξανδρος, που αντικαθιστά στο θρόνο τον διωγμένο πατέρα του Κωνσταντίνο, πεθαίνει ξαφνικά από δάγκωμα μαϊμούς, […] Οι αντιβενιζελικοί ήθελαν να εμποδίσουν τις εκλογές δημιουργώντας πρόβλημα αντικατάστασης του πεθαμένου Αλέξανδρου.

Ο θρόνος προσφέρθηκε στον δεκαοχτάχρονο τότε πρίγκικα Παύλο, τον γνωστό Παυλάκη της Φρειδερίκης, αλλά αυτός είπε, σας παρακαλώ, όχι εγώ, ο μπαμπάς. Ο θρόνος είναι του μπαμπά. Έτσι του ’πε να πει ο μπαμπάς. […] Μπροστά στο αδιέξοδο, ο Βενιζέλος διορίζει έναν βασιλιά - μαϊμού, και ο ναύαρχος Κουντουριώτης χρίεται αντιβασιλέας.

Δημοψήφισμα για ψάρια

Αφού έθαψαν με βασιλικές τιμές τον φρέσκο μακαρίτη πρίγκιπα Αλέξανδρο, […] γίνονται οι αναβληθείσες εκλογές την 1η Νοεμβρίου 1920. Και, ω του ελληνικού θαύματος, ο Βενιζέλος δεν εκλέγεται ούτε βουλευτής. Και το κόμμα του καταποντίζεται. Και δεν είχαν περάσει τρεις μήνες που η Βουλή τον είχε χρίσει εθνικό ήρωα για τις άκρως εντυπωσιακές διπλωματικές επιτυχίες του στο Παρίσι. […]

Ο Βενιζέλος, μετά την αποτυχία του φεύγει για το Παρίσι, […] Ύστερα απ’ την αναχώρηση του Βενιζέλου, ο Κουντουριώτης δεν μπορεί πια να το παίζει αντιβασιλεύς και κατεβαίνει απ’ τον αντιβασιλικό θρόνο του, για να καθήσει σ’ αυτόν η βασίλισσα Όλγα που είχε έρθει στο μεταξύ να θάψει το γιο της τον Αλέξανδρο […] Όμως, η βασίλισσα Όλγα, που θα κάνει αυτό το ρωσικό όνομα της μόδας μεταξύ των εθνικοφρόνων, που όλα τα θέλουν ελληνικά εκτός απ’ το βασιλιά, δε χάρηκε πολύ την αντιβασιλεία γιατί ο βασιλεύς επανέρχεται εν δόξη την 6η Δεκεμβρίου 1920. […] Σημειώστε πως ο βασιλιάς επανήλθε με δημοψήφισμα, περί του αποτελέσματος του οποίου ουδόλως αμφέβαλαν οι Φιλελεύθεροι του Βενιζέλου, που έκαναν πολύ καλά που δεν πήραν μέρος. […]
  
Το παλούκι στα οπίσθια

Οι διάδοχοι του Βενιζέλου, τώρα που ξαναβρήκαν τον Κώτσο βασιλιά, πολύ θα ήθελαν να πάρουν την Πόλη και την Αγιά Σόφιά, κι αν ήταν δυνατό ολόκληρη τη Μικρά Ασία, ώστε η Μεγάλη Ιδέα και η Μεγάλη Ελλάδα να ταυτιστούν και το Βυζάντιο να ξαναζήσει. Ήταν, συνεπώς, απολύτως ειλικρινείς όταν δήλωναν πως θα συνεχίσουν την εξωτερική πολιτική του Βενιζέλου, ότι δηλαδή θα ενισχύσουν τα ελληνικά στρατεύματα που συνεχίζουν να μάχονται και να νικούν προς το παρόν στη Μικρά Ασία, όσον καιρό στην Ελλάδα οι πολιτικοί βγάζουν ό ένας το μάτι του άλλου και όλοι μαζί το μάτι της μαμάς Ελλάδας, που τη στράβωσαν τα παιδιά της τότε ακριβώς. Τράβα ο ένας από δω, τράβα ο άλλος από κει για να μεγαλώσει, την έσχισαν στα δυο σα γάτα, για να τους μείνει τελικά η ουρά στο χέρι.

Οι Τούρκοι, χωρίς τον Κεμάλ ακόμα, βάζουν πρόβλημα αναθεώρησης της συνθήκης των Σεβρών, που όντως ήταν πάρα πολύ δυσμενής γι’ αυτούς. Ο πρωθυπουργός Καλογερόπουλος σπεύδει στο Λονδίνο, όπου συζητείται το θέμα με τους εκπροσώπους του Σουλτάνου, αλλά οι Γάλλοι και οι Ιταλοί έχουν αρχίσει ήδη να συζητούν απ’ ευθείας με τον Κεμάλ, που δεν έχει καταλάβει ακόμα επισήμως την εξουσία αλλά είναι ο πραγματικός κυρίαρχος του παιχνιδιού και μέσα στην Τουρκία και έξω απ’ αυτήν. Ήδη έχει υπερφαλαγγίσει τον Σουλτάνο, πριν τον καθαιρέσει. Οι Γάλλοι και οι Ιταλοί τον προσεγγίζουν, λοιπόν, αφενός γιατί δεν είναι δύσκολο να καταλάβεις πως μ’ αυτόν θα έχεις να κάνεις σε λίγο και αφετέρου διότι τώρα θέλουν να φύγουν οι Έλληνες απ’ την περιοχή της Σμύρνης. Δεν έχουν καμιά διάθεση ν’ αφήσουν τους Άγγλους να παίξουν το δικό τους παιχνίδι, παρασύροντας τους εξ Ελλήνων σοβινιστές σε μια εκ των προτέρων χαμένη περιπέτεια, μόνο και μόνο για να δημιουργήσουν εκείνοι ένα προγεφύρωμα για τα πετρέλαιά τους, λίγο παρακάτω, στη Μέση Ανατολή.

Οι ολιγόνοες, που αρέσκονται στις βολικές ερμηνείες, λεν πως η μετατόπιση υπέρ του Κεμάλ της πολιτικής των Γάλλων και των Ιταλών, θερμών φίλων της Ελλάδος μέχρι πρότινος που ο Βενιζέλος ήταν στα πράγματα, οφείλεται στη δυσαρέσκειά τους απ’ την μεταστροφή των Ελλήνων υπέρ των αντιπάλων του Βενιζέλου. Οποία αφέλεια να πιστεύει κανείς πως η εξωτερική πολιτική ασκείται βάσει συναισθημάτων και θυμών ποικίλων! Απλούστατα, οι Γάλλοι και οι Ιταλοί είχαν λόγους να μη θέλουν στην περιοχή, όχι τους Έλληνες αλλά τους Άγγλους, για λογαριασμό των οποίων δούλευαν χωρίς να το ξέρουν οι μπούφοι οι Έλληνες, σκράπες από παράδοση στην εξωτερική πολιτική. (Όταν ο Βενιζέλος δεχόταν την πρόταση των Άγγλων να εκστρατεύσουν οι Έλληνες στη Μικρά Ασία, είχε και τη σύμφωνο γνώμη των Γάλλων και των Ιταλών, που υπαναχώρησαν).

Πανικόβλητος ο Δημ. Γούναρης απ’ την απροσδόκητη τροπή των πραγμάτων, τρέχει κι αυτός στο Λονδίνο για να παρακαλέσει τους φίλους του τους Άγγλους να βοηθήσουν. Και οι Άγγλοι, παρά το γεγονός πως θέλουν πολύ μια ελληνική Σμύρνη-φρουρό στα βόρεια πετρελαϊκά τους σύνορα, ενθαρρύνουν μεν την Ελλάδα να συνεχίσει τον πόλεμο ώστε να μεγαλώσει αλλά πραχτική βοήθεια δε δίνουν. Είτε, λοιπόν, οι Έλληνες θα προχωρήσουν κι όπου βγει είτε θα υποχωρήσουν και θα τους βγάλουν το μάτι οι σοβινιστές αν γυρίσουν πίσω χωρίς τη Σμύρνη, για να μην πω χωρίς την Πόλη.



Βίρα τις άγκυρες για την Άγκυρα!

Την 26η Μαρτίου 1921 ο δυναμικός Δημήτριος Γούναρης αντικαθιστά τον Νικόλαο Καλογερόπουλο και σχηματίζει μια κυβέρνηση έτοιμη να κατακυριεύσει το σύμπαν. Και φυσικά την Τουρκία που αποτελεί απειροελάχιστο μέρος του σύμπαντος εντός του οποίου είναι καλά κρυμμένος ο Θεός των Ελλήνων χριστιανών, που μαζί με τους συμμάχους αρνείται κι αυτός να βοηθήσει τους Έλληνες, που πρέπει να τα βγάλουν πέρα μόνοι τους χωρίς συμμάχους και με αντίπαλο τον Αλλάχ, που σε λίγο, όταν ο Κεμάλ θα κηρύξει ιερό πόλεμο κατά των εισβολέων Ελλήνων, θα παίξει κι αυτός ρόλο.

Λοιπόν, για να τα βγάλουν πέρα μόνοι τους οι Έλληνες, δηλαδή για να βγάλουν απ’ τον πισινό τους το παλούκι που μόνοι τους το έχωσαν εκεί, ο Γούναρης, μόλις αναλαμβάνει την κυβέρνηση κηρύσσει τον στρατιωτικό νόμο και ενεργεί εκτεταμένη επιστράτευση, προκειμένου ν’ αρχίσει η προέλαση του ελληνικού στρατού, που ήδη έχει βάλει σα στόχο την κατάληψη της Άγκυρας. […]

Από την επομένη κιόλας των εκλογών που απομάκρυναν τον Βενιζέλο απ’ την εξουσία, αρχιστράτηγος των ελληνικών στρατευμάτων που μάχονται στη Μικρά Ασία διορίζεται ο βασιλόφρων και εθνικόφρων στρατηγός Α. Παπούλας, ενώ ύπατος αρμοστής στη Σμύρνη παραμένει ο Στεργιάδης. Οι Έλληνες ετοιμάζουν τη μεγάλη επίθεση και τις παραμονές αριβάρει στη Σμύρνη και ο βασιλιάς Κωνσταντίνος για να τονώσει το ηθικό. Και το τονώνει πράγματι. Δε λέγεται πόσο εύκολα τονώνεται και εκτονώνεται το ηθικό των Ελλήνων. Ζήτω ο βασιλιάς! Το φωνάζουν ακόμα και οι βενιζελικοί φαντάροι. Δε λέγεται πόσο εύκολα ομονοούν οι Έλληνες όταν είναι να καταστρέψουν ή να καταστραφούν. Να καταστραφούν καταστρέφοντας και να καταστρέψουν καταστρεφόμενοι.

Την 21η Ιουνίου 1921, εκατό χρόνια μετά την Ελληνική Επανάσταση, αρχίζει η μεγάλη επίθεση. Η Κιουτάχεια πέφτει, το Εσκή Σεχίρ πέφτει και οι Τούρκοι όπου φύγει φύγει. Ο Κεμάλ δεν έχει αναλάβει ακόμα επισήμως δράση αλλά δρα ανεπισήμως. Την 4η Αυγούστου, οι Έλληνες φτάνουν στον ποταμό Σαγγάριο. Να τον περάσουν ή να μην τον περάσουν; Τον περνούν. Αλλά κατόπιν ωρίμου σκέψεως τον ξαναπερνούν προς την αντίθετη κατεύθυνση. Και κάθονται εκεί ακίνητοι και ανενόχλητοι απ’ τον εχθρό. Κι αρχίζει μια πείνα, μα τι πείνα. Τρων τις αρβύλες τους. Καλά να λες που τους έκοψε και διέκοψαν την προέλαση. Γιατί μπροστά τους εκτείνονταν η Αλμυρά έρημος. Έπρεπε να τη διασχίσουν για να φτάσουν στην Άγκυρα.

Και μη μου πείτε, μα καλά χάρτες δεν είχαν για να δουν πως πέρα απ’ τον Σαγγάριο εκτείνεται μια έρημος; Είχαν ασφαλώς αλλά ποιος ασχολείται με χάρτες, όταν είναι να προσαρτήσει την Άγκυρα και να εκχριστιανίσει τους μουσουλμάνους; Ο σοβινισμός και η βλακεία είναι συνώνυμα. Και επειδή στην Ελλάδα πάντα φταίει κάποιος συγκεκριμένος άνθρωπος και ποτέ η εθνική μωρία, νομίζουν πως για το χάλι του άπραγου και λυσσασμένου απ’ την πείνα ελληνικού στρατού φταίει ο Παπούλας. Που τον αντικαθιστούν με τον Χατζηανέστη.

Η Μεγάλη Ιδέα αρχίζει να μικραίνει

Ο πόλεμος κοστίζει. Και το ελληνικό δημόσιο ταμείο, όπως πάντα, είναι τρύπιο. Απ’ τους αρουραίους. Πηγαίνουν οι Έλληνες στους ξένους τραπεζίτες και τους λεν: Κάντε μας κανένα δάνειο ακόμα. Σας ορκιζόμαστε, αυτή τη φορά δεν θα το φάμε. Το θέλουμε για να πάρουμε την Πόλη. Ρε, άντεστε από δω και πάτε να δουλέψετε λιγάκι, λεν οι τραπεζίτες.

Και ήταν τότε ακριβώς που οι κρετίνοι σοφίζονται το μεγάλο κόλπο. Κάνουν εσωτερικό αναγκαστικό δανεισμό διά διχοτομήσεως του νομίσματος. Κόβουν, ας πούμε το χιλιάρικο στα δυο, δανείζονται το πεντακοσάρι θέλεις δε θέλεις να το τοκίσεις, και το άλλο πεντακοσάρι στο χρωστούν. Και σου υπόσχονται και τόκο. […]

Την 3η Μαΐου 1922 η κυβέρνηση Γούναρη παραιτείται και αναλαμβάνει ο Π. Πρωτοπαπαδάκης να βγάλει τα κάστανα απ’ τη φωτιά, με τη βοήθεια, όμως, του Γούναρη και του Στράτου. Αλλά λίγο αργότερα, την 13η Αυγούστου 1922, αρχίζει η τρομερή και φοβερή επίθεση του Κεμάλ Ατατούρκ, […] Λίγες μέρες μετά την εκδήλωση της επίθεσης του Κεμάλ, […] αρχίζει μια συντεταγμένη στην αρχή υποχώρηση, που συντομότατα γίνεται άτακτη, […]

[…] Εκτός απ’ τους πεσόντες ηρωικά στο πεδίο της τιμής, και επί του προκειμένου της ατιμίας, 300.000 μάχιμοι και άμαχοι πεθαίνουν […]. Η παραλία της Σμύρνης και η θάλασσα μπροστά της γίνεται κοκκινόμαυρη απ’ το πηχτό αίμα. Ο τόπος θυμίζει σφαγείο. Και απ’ την πλούσια και πολιτισμένη ελληνική γειτονιά της Σμύρνης, απομένουν μόνο αποκαΐδια πάνω στα οποία σιγοψήνεται η Μεγάλη Ιδέα, που προκάλεσε τη μεγάλη καταστροφή. Ο μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος παραδίδεται απ’ τους Τούρκους αξιωματικούς του Κεμάλ στον μαινόμενο όχλο, που τον κάνει κιμά στην κυριολεξία. Στην Αθήνα επικρατεί πλήρες χάος. Κανείς δεν κυβερνάει. […]

Το διάγραμμα της συμφοράς

Ας δούμε στη χρονική τους σειρά τα στρατιωτικά γεγονότα, που οδήγησαν στη μεγάλη συμφορά. Η εκστρατεία του ελληνικού στρατού στη Μικρά Ασία αρχίζει τον Μάιο του 1919 και τελειώνει άδοξα τον Σεπτέμβριο του 1922. Εγκαινιάζεται με την αποβίβαση των Ελλήνων και την κατάληψη της Σμύρνης και της ενδοχώρας της, την 2α Μαΐου 1919, εις εκτέλεσιν από την Ελλάδα της σχετικής αποφάσεως της διασκέψεως των Παρισίων.

Ο ελληνικός στρατός προελαύνει και πέρα της μικρής περί την Σμύρνη περιοχής, που είχε εντολή από τους συμμάχους να καταλάβει, και φτάνει μέχρι τον Σαγγάριο, στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας. Όμως, η προέλαση διαρκεί μόνο μέχρι την 1η Νοεμβρίου 1920 και τελεί υπό την αρχιστρατηγία του μεσολογγίτη στρατηγού Κωνσταντίνου Νίδερ, που αντικαθίσταται μετά την καθήλωση στον Σαγγάριο από τον αντιστράτηγο Α. Παρασκευόπουλο, που αντικαθίσταται κι αυτός από τον αντιστράτηγο Αναστ. Παπούλα, που αντικαθίσται κι αυτός από τον αντιστράτηγο Γ. Χατζηανέστη. Στην Ελλάδα, όταν αρχίζει ο πανικός αρχίζουν και οι αντικαταστάσεις.

Για λόγους καθαρά διπλωματικούς και καθόλου στρατιωτικούς, για να ενισχυθεί δηλαδή η θέση της Ελλάδος στη συμμαχική διάσκεψη που γίνεται τον Φεβρουάριο του 1921 στο Λονδίνο, επιχειρείται μια ολικά αποτυχημένη προέλαση του ελληνικού στρατού προς το Εσκή Σεχίρ και την Κιουτάχεια, που κράτησε δέκα καταστροφικές μέρες, από τις 10 μέχρι τις 20 Μαρτίου 1921. Μια άλλη προέλαση προς το Αφιόν Καραχισάρ, εστέφθη από σχετική επιτυχία. Η πόλη κατελήφθη από τον ελληνικό στρατό την 14η Μαρτίου 1921 αλλά εκκενώθηκε σε δώδεκα μέρες.

Το καλοκαίρι εκδηλώνονται νέες επιθετικές πρωτοβουλίες του ελληνικού στρατού, με σχετική επιτυχία. Και τον Ιούλιο του 1921, ύστερα από πολεμικό συμβούλιο που γίνεται κάπου κοντά στην Κιουτάχεια υπό την προεδρία του βασιλιά Κωνσταντίνου που βρίσκεται στο μέτωπο, αποφασίζεται η προέλαση του ελληνικού στρατού μέσα από την Αλμυρά Έρημο, προς την Άγκυρα.

Προς εκτέλεσιν του σχεδίου, την 11η Αυγούστου 1921 αρχίζει η εικοσαήμερη καταστροφική μάχη του Σαγγαρίου. Την τρίτη μέρα (13 Αυγούστου) αυτής της μάχης, και ενώ όλα έδειχναν πως τα πράγματα πήγαιναν καλά μέχρι τότε για τους Έλληνες, εκδηλώνεται η μεγάλη επίθεση του Μουσταφά Κεμάλ (Ατατούρκ είναι το ψευδώνυμό του, και σημαίνει πατέρας των Τούρκων») που ενεργεί ερήμην του Σουλτάνου, και γίνεται το έλα να δεις. Είναι εκεί, στον Σαγγάριο, που ο εληνικός στρατός όχι απλώς ηττάται, αλλά κονιορτοποιείται εντελώς από τον Κεμάλ, μια αναμφισβήτητη στρατιωτική και πολιτική μεγαλοφυία. Αρχιστράτηγος του ελληνικού στρατού αυτόν τον καιρό είναι ο Γ. Χατζηανέστης.

Μετά την ήττα στον Σαγγάριο, μικρό μόνο μέρος του ελληνικού στρατού καταφέρνει να φτάσει στη θάλασσα, την 6η Σεπτεμβρίου 1922, και μαζί με όσους Έλληνες της Σμύρνης γλύτωσαν τη σφαγή να διεκπεραιωθεί με πλοία στην Ελλάδα. Πρόκειται για τη μεραρχία Γόνατά, το ευζωνικό σύνταγμα Πλαστήρα και το στρατό του Νότιου Συγκροτήματος. […]

Βασίλης ΡαφαηλίδηςΙστορία (κωμικοτραγική) του Νεοελληνικού Έθνους 1830 - 1974 

[Εκδόσεις του ΕΙΚΟΣΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ, σελ. 99 – 110]

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου